Lubczyk (podobnie jak koperek i pietruszka) należy do roślin selerowanych. To zioła bogate w olejki eteryczne (które nadają im intensywny aromat) oraz w polifenole. Wzbogacają posiłki nie tylko w smak i aromat, ale także w wapń, magnez, żelazo, cynk, witaminę C, E i beta karoten. Szczególnie bogata w te składniki jest natka pietruszki. Dziś jednak więcej czasu poświęcę zdrowotnym właściwościom lubczyka.
W lubczyku znajdziemy mnóstwo flawonoidów (kwercetyna, rutyna, kemferol), antocyjanów, kwasy fenolowe (chlorogenowy, neochlorogenowy, ferulowy, galusowy, elagowy). Substancje te nadają lubczykowi silne właściwości antyoksydacyjne. Ekstrakt z lubczyka wykazuje także właściwości przeciwzapalne, neuroprotekcyjne, przeciwcukrzycowe, przeciwbakteryjne, hepatoprotekcyjne (ochronne na wątrobę). Wykazano, że zawarte w lubczyku substancje fenolowe łagodzą przebieg osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych. Ekstrakt z lubczyka ma właściwości przeciwnowotworowe – przyczynia się do apoptozy komórek nowotworu piersi, białaczki, raka płaskonabłonkowego głowy i szyi oraz działa cytotoksycznie na komórki raka prostaty [1].
Działanie neuroprotekcyjne
Ekstrakt z lubczyka wykazuje silne właściwości hamujące acetylocholinoesterazę. Na takim działaniu opierają się m.in. leki stosowane w chorobie Alzheimera (inhibitory acetylocholinoesterazy). Inne korzystne w leczeniu tej choroby związki zawarte w lubczyku hamują tworzenie blaszek amyloidowych, które zakłócają przekaźnictwo nerwowe w mózgu. Badania potwierdzają, że ekstrakty z lubczyka są w stanie odwrócić deficyty uczenia się i pamięci u szczurów wywołane lipopolisacharydami (toksynami bakteryjnymi), a także obniżyć poziom prozapalnego czynnika IL-6, zwiększyć poziom neurotroficznego czynnika BDNF i pobudzić neurogenezę (powstawania komórek nerwowych) w hipokampie szczura.
Zawarta w lubczyku kwercetyna może działać przeciwdepresyjne i przeciwlękowo[2] i może łagodzić przebieg choroby Alzheimera[3]. Razem z rutyną może stymulować tworzenie komórek nerwowych i ich połączenia. Z kolei kemferol poza łagodzeniem przebiegu choroby Alzheimera może dodatkowo spowolnić rozwój choroby Parkinsona. Udowodniono, że zwiększone spożycie kwasu chlorogenowego może poprawiać funkcje poznawcze i także zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.
Właściwości przeciwcukrzycowe
Wykazano, że u szczurów ekstrakt z lubczyka reguluje glikemię, poprawia profil lipidowy (obniża cholesterol), a także poziom insuliny, kreatyniny, aminotransferazy alaninowej i aminotransferazy asparaginianowej.
Działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwpierwotniakowe
Olejek eteryczny z lubczyka hamuje rozwój bakterii, takich jak S. aureus, E. faecium, E. coli, Ps. aeruginosa, A. baumannii i S. enteritidis .
Działanie ochronne na serce
Ochronne działanie kwercetyny na układ sercowo-naczyniowy polega na właściwościach obniżających ciśnienie krwi, zmniejszających stężenie cholesterolu, poprawiających ukrwienie i przeciwmiażdżycowych. Rutyna łagodzi przerost serca i włóknienie mięśnia sercowego oraz wywiera kardioprotekcyjny wpływ.
Korzeń lubczyku
Sproszkowany korzeń lubczyku sprzedawany jest jako suplement diety. Wykazuje on działanie moczopędne i rozkurczowe, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu kamicy nerkowej. Ponadto działa żółciopędnie, co poprawia trawienie, zmniejsza wzdęcia i problemy jelitowe. Ma on również działanie wykrztuśne, dlatego może być pomocny w leczeniu infekcji dróg oddechowych.
W zielarstwie korzeń lubczyku stosuje się w:
- Zakażeniach układu moczowego
- Kamicy nerkowej
- Zespole jelita drażliwego
- Malarii
- Bólu gardła
- Zapaleniu migdałków
- Reumatyzmie
- Dnie moczanowej
- Leczeniu czyraków
- Żółtaczce
Zasiej własne zioła
Wiosna to idealny czas na posianie własnych ziół. Oto kilka wskazówek
Pietruszka naciowa – w domu można siać cały rok, w ogrodzie od marca do końca lipca. Głębokość siewu 1 – 2 cm. Preferuje stanowisko słoneczne. Zbiory nawet do przymrozków. Na grządce dobrze rośnie z brokułem, kapustą pekińską, koperkiem, pomidorem, porem i rzodkiewką. Niekorzystne sąsiedztwo to sałata.
Koperek – wywiewamy od końca kwietnia do końca września. Aby zapewnić sobie zbiór przez cały rok warto dosiewać go co 2 – 3 tygodnie. Głębokość siewu 1 – 2 cm. Wysiewamy bezpośrednio do gruntu na słonecznym stanowisku. Na grządce jest idealnym sąsiadem dla buraka, cebuli, cykorii, endywii, kapusty pekińskiej, marchewki, ogórka, pietruszki, selera, szpinaku i ziemniaka. Nie przepada za towarzystwem kolendry i kopru włoskiego.
Lubczyk to roślina wieloletnia. Najprostszym sposobem jego rozmnożenia jest podział kłączy. Jeśli chcemy go wysiać, musimy zabrać się za to w marcu/ kwietniu (do doniczek lub gruntu) lub w sierpniu (tylko do gruntu). Nasiona wysiewamy na głębokość 1 – 1,5 cm i najlepiej zrobić do w doniczkach, a następnie przesadzić do gruntu, gdy roślinki maja ok 3 – 5 cm wysokości. Złym sąsiedztwem na grządce dla lubczyka jest rabarbar.
[1] Sertel, S.; Eichhorn, T.; Plinkert, P.K.; Efferth, T., Chemical composition and antiproliferative activityof essential oil from the leaves of a medicinal herb, Levisticum officinale, against UMSCC1 head andneck squamous carcinoma cells, Anticancer Research, 2011, 31(1), 185-191 [PubMed]
[2] Bhutada, P.; Mundhada, Y.; Bansod, K.; Ubgade, A.; Quazi, M.; Umathe, S.; Mundhada, D., Reversalby quercetin of corticotrophin releasing factor induced anxiety- and depression-like effect in mice,Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biologycal Psychiatry, 2010, 34, 955-960.
[3] Khan, H.; Ullah, H.; Aschner, M.; Cheang, W.S.; Akkol, E.K., Neuroprotective effects of quercetin inAlzheimer’s disease, Biomolecules, 2020, 10(1), 59
