Pokrzywa to jadalna roślina. W kuchni wykorzystuje się młode liście w potrawach takich jak curry, zupy, koktajle, sałatki. W medycynie naturalnej jej korzeń stosowany jest przy przeroście prostaty, a liście w leczeniu zapalenia stawów i alergicznego nieżytu nosa.

Pokrzywa spowalnia rozrost nowotworu, ma właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbólowe, poprawia pracę układu odpornościowego, obniża ciśnienie, pomaga w leczeniu wrzodów, działa ochronnie na naczynia krwionośne.

Wartość odżywcza pokrzywy

Liście pokrzywy to bardzo dobre źródło błonnika, wapnia, potasu, magnezu, witaminy K. W tabelce poniżej porównałam wartość odżywczą 100g blanszowanych liści pokrzywy z taką samą ilością blanszowanych liści szpinaku:

Substancje obecne w liściach pokrzywy

W pokrzywie znajdziemy lignany (secolignan, norlignan) alkaloidy, terpeny, flawonoidy, sfingolipidy i sterole. Trichomy pokrzywy (włoski parzące) zawierają kwas mrówkowy, acetylocholinę, serotoninę i histaminę. Są to substancje, które wykazują działanie antyproliferacyjne (hamują podziały komórek nowotworowych), przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbólowe, stymulujące układ odpornościowy, obniżające ciśnienie krwi, przeciwwrzodowe i zapobiegające chorobom układu krążenia. Pokrzywy pozyskuje się także chlorofil (zielony barwnik E140 wykorzystywany w żywności).

Co znajdziemy w korzeniu pokrzywy

Korzeń pokrzywy to źródło lektyn, lignanów, polisacharydów i steroli, oraz składników mineralnych takich jak wapń, mangan, miedź, magnez i cynk. Korzenie zawierają także flawonoidy, takie jak kemferol-3-O-rutinozyd, mirycetyna, kwercetyna, kemferol-3-orutynozyd (rutyna) i izoramnetyna. W korzeniu znajdują się fitosterole, w tym stigmasterol, kampesterol, stigmast-4-en-3-on, hecogenina i sitosterol.

Co zawierają nasiona pokrzywy

Nasiona pokrzywy zawierają nasycone i nienasycone kwasy tłuszczowe, karotenoidy (luteinę i wiolaksantynę) oraz β-karoten.

Wpływ pokrzywy na zdrowie

Działanie przeciwnowotworowe

Wykazano, że ekstrakty z korzenia pokrzywy mają działanie antyproliferacyjne na komórki raka prostaty zarówno w testach in vivo, jak i in vitro. Lignany z ekstraktu z korzenia hamują nie tylko wiązanie androgenów z ich białkami transportowymi SHBG (Sex Hormone Binding Globulin), ale także ich wiązanie z receptorami błonowymi prostaty, hamując ich aktywność proliferacyjną na tkankach prostaty[1]. Ekstrakt z korzenia zmniejsza syntezę estrogenu, a tym samym konwersję androgenów do estrogenów poprzez blokowanie aromatazy[2].

Właściwości przeciwcukrzycowe pokrzywy

Wyciągi z liści pokrzywy poprawiają kontrolę glikemii u cukrzyków. Mechanizmem odpowiedzialnym za to działanie prawdopodobnie jest zmniejszenie wchłaniania glukozy z jelitach[3]  oraz zwiększenie wydzielania insuliny[4].

Działanie przeciwzapalne

Wykazano, że pokrzywa wspiera leczenie dny moczanowej, łagodzi bóle mięśni i zmniejsza objawy zapalenia stawów. W badaniach in vitro wykazano, że wyciągi z liści hamują produkcję prostaglandyn i tromboksanu poprzez hamowanie biosyntezy enzymów kaskady kwasu arachidonowego, zwłaszcza cyklooksygenaz COX-1 i COX-2[5].

Pokrzywa obniża ciśnienie

Regularne picie herbaty z pokrzywy może pomóc obniżyć skurczowe ciśnienie krwi. Zbadano, że po dożylnym wstrzyknięciu szczurom ekstraktu z liści pokrzywy nastąpił spadek ciśnienia krwi (o 15% w dawce 4mg/kg/godz. i o 38% w dawce 24 mg/kg/godz.). Efekt hipotensyjny tłumaczy się działaniem moczopędnym i zwiększonym wydalaniem sodu z moczem. Efekt ten był jednak chwilowy przy zastosowaniu niższych dawek, ustępował już po godzinie[6]. Inne badanie sugeruje, że za obniżeniem ciśnienia stoi wpływ pokrzywy na rozszerzenie naczyń krwionośnych[7]

Działanie antyoksydacyjne

Ekstrakt z pokrzywy neutralizuje wolne rodniki tlenowe. Pokrzywa ma znaczną aktywność chelatującą jony żelaza[8], zmniejsza utlenianie lipidów i zwiększa aktywność układu obronnego antyoksydacyjnego u szczurów, chroniąc wątrobę przed uszkodzeniem. Za to działanie odpowiedzialne są związki fenolowe [9].  

Pokrzywa na zdrową skórę

Pokrzywa może pomóc łagodzić z trądzik i zapobiegać infekcjom bakteryjnym. Jej właściwości antyoksydacyjne mogą przyspieszyć gojenie, zmniejszyć widoczność blizn oraz poprawić korzyści przeciwstarzeniowe, zmniejszając zmarszczki i plamy starcze.

Właściwości przeciwbólowe

W badaniach na szczurach i myszach wykazano, że pokrzywa ma właściwości przeciwbólowe. Za ten efekt odpowiadają flawonoidy, kwasy kawoilo-jabłkowy i kawowy[10]

Działanie przeciwalergiczne

Ekstrakty z pokrzywy zmniejszają reakcje alergiczne. Właściwości przeciwalergiczne wynikają z blokowania receptorów histaminowych H1, hamowania tryptazy, co obniża degranulację komórek tucznych i uwalnianie cytokin prozapalnych6.

Leczenie infekcji dróg moczowych

W ziołolecznictwie pokrzywa jest stosowana w leczeniu infekcji dróg moczowych i jako środek wspomagający w leczeniu kamieni nerkowych.

Dla zdrowia kobiet

Pokrzywa łagodzi dolegliwości związane z menstruacją i zmniejsza krwawienie. Zioło to łagodzi również objawy menopauzy, a u kobiet karmiących pierś zwiększa produkcję mleka. W związku z działaniem moczopędnym i bakteriobójczym chroni układ moczowy kobiet przed zakażeniami.

Zastosowanie pokrzywy w kuchni

Pokrzywa jest bardzo popularna jako warzywo w mniej rozwiniętych krajach, szczególnie wśród osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Jest to produkt bardzo popularny w Nepalu. W Gruzji powszechny jest posiłek z gotowanej pokrzywy doprawionej orzechami włoskimi. Rumuni używają kwaśnej zupy z fermentowanych warzyw z otrębów pszennych i zielonych liści pokrzywy zebranych z młodych roślin.

Przepis na wrap z pokrzywy

Składniki:

• 200g sparzonej pokrzywy
• 2 jajka
• 500 – 600g mąki
• łyżeczka soli

Przygotowanie:

1. Wrzuć do rondelka liście pokrzywy, zalej niewielką ilością wody i zagotuj. Przykryj i gotuj 2 minuty. Wystudź i zblenduj.
2. W osobnej misce wymieszaj mąkę z solą.
3. Do mąki dodaj zblendowaną pokrzywę i jajka. W razie potrzeby dodaj łyżkę wody. Dokładnie wymieszaj.
4. Podziel ciasto na 2 kule i odstaw je do lodówki na 15 minut.
5. Wyjmij ciasto z lodówki i każdą kulkę podziel na 4 – 5 mniejszych części.
6. Każdą część rozwałkuj na placek między dwoma arkuszami papieru do pieczenia.
7. Placki smaż z obu stron na suchej patelni.

Sposób podania:

Wrapy możesz podawać z sosem jogurtowo-czosnkowym, ulubionymi warzywami i preferowanym dodatkiem białkowym takim jak grillowana pierś z kurczaka lub indyka, łosoś wędzony, ser, tofu, falafel lub jajko.

[1] Chrubasik J.E., Roufogalis B.D., Wagner H., Chrubasik S. A comprehensive review on the stinging nettle effect and efficacy profiles. Part II: urticae radix. Phytomedicine. 2007;14(7-8):568–579. doi: 10.1016/j.phymed.2007.03.014. [DOI]

[2] Gansser D., Spiteller G. Aromatase inhibitors from Urtica dioica roots. Planta Med. 1995;61(2):138–140. doi: 10.1055/s-2006-958033. [DOI]

[3] Bnouham M., Merhfour F.Z., Ziyyat A., Mekhfi H., Aziz M., Legssyer A. Antihyperglycemic activity of the aqueous extract of Urtica dioica. Fitoterapia. 2003;74(7-8):677–681. doi: 10.1016/s0367-326x(03)00182-5. [DOI]

[4] Farzami B., Ahmadvand D., Vardasbi S., Majin F.J., Khaghani S. Induction of insulin secretion by a component of Urtica dioica leave extract in perifused Islets of Langerhans and its in vivo effects in normal and streptozotocin diabetic rats. J. Ethnopharmacol. 2003;89(1):47–53. doi: 10.1016/s0378-8741(03)00220-4. [DOI]

[5] Roschek B., Jr., Fink R.C., McMichael M., Alberte R.S. Nettle extract (Urtica dioica) affects key receptors and enzymes associated with allergic rhinitis. Phytother Res.: Int. J. Devote. Pharmacol. Toxicol. Eval. Nat. Prod. Deriv. 2009;23(7):920–926. doi: 10.1002/ptr.2763. [DOI]

[6] Tahri A., Yamani S., Legssyer A., Aziz M., Mekhfi H., Bnouham M., Ziyyat A. Acute diuretic, natriuretic and hypotensive effects of a continuous perfusion of aqueous extract of Urtica dioica in the rat. J. Ethnopharmacol. 2000;73(1-2):95–100. doi: 10.1016/s0378-8741(00)00270-1.

[7] Testai L., Chericoni S., Calderone V., Nencioni G., Nieri P., Morelli I., Martinotti E. Cardiovascular effects of Urtica dioica L.(Urticaceae) roots extracts: in vitro and in vivo pharmacological studies. J. Ethnopharmacol. 2002;81(1):105–109. doi: 10.1016/s0378-8741(02)00055-7. 

[8] Gülçin I., Küfrevioǧlu Ö.İ., Oktay M., Büyükokuroǧlu M.E. Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.) J. Ethnopharmacol. 2004;90(2-3):205–215. doi: 10.1016/j.jep.2003.09.028. 

[9] Kataki M.S., Murugamani V., Rajkumari A., Mehra P.S., Awasthi D., Yadav R.S. Antioxidant, hepatoprotective, and anthelmintic activities of methanol extract of Urtica dioica L. leaves. Pharmaceut. Crop. 2012;3(1):38–46. 

[10] Farahpour M.R., Khoshgozaran L.I.D.A. Antinociceptive and anti-inflammatory activities of hydroethanolic extract of Urtica dioica. Int. J. Biol. Pharm. Allied Sci. 2015;1:160–170.