Rabarbar to niskokaloryczne warzywo (w 100g ma zaledwie 9 kcal.), bogate w błonnik i substancje, które wykazują liczne właściwości zdrowotne: działają korzystnie na pracę jelit, łagodzą objawy menopauzy, obniżają stężenie cholesterolu, sprzyjają utrzymaniu prawidłowej masy ciała i poprawiają glikemię. Wykazują właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.

To nie bezpośrednio rabarbarowi przypisuje się wymienione poniżej spektakularne korzyści zdrowotne, ale wyizolowanym z niego substancjom takim jak antrachinony i liczne polifenole. Świadczy to jednak o dużym potencjale tego mało popularnego warzywa.

Rabarbar obniża cholesterol

Błonnik z rabarbaru wiążąc kwasy żółciowe, zwiększa wydalanie cholesterolu z kałem, co prowadzi do obniżenia jego stężenia we krwi. Wykazano, że takie działanie błonnika z rabarbaru jest ponad dwukrotnie wyższe niż błonnika z otrąb zbożowych. Porównanie różnych źródeł błonnika wykazało, że błonnik rabarbarowy wiązał odpowiednio 11 i 2,5 razy więcej soli żółciowych niż celuloza i otręby pszenne (6,2 µmol/100 mg vs 1,0 µmol dla celulozy i od 2,3 do 3,5 µmol dla otrąb) [2].

W jednym z badań 10 mężczyznom przez 4 tygodnie podawano 27 g zmielonego włókna z łodygi rabarbaru dziennie. Okazało się, że spowodowało to obniżenie całkowitego cholesterolu w surowicy (o 8%) i cholesterolu LDL (o 9%)[3] .

Podawanie ekstraktów z rabarbaru poza korzystnym wpływem na gospodarkę cholesterolową także złagodziło stan zapalny naczyń krwionośnych[4]

Poza błonnikiem działanie obniżające stężenie cholesterolu wykazują także inne substancje obecne w rabarbarze. Należą do nich resweratrol, rapontycyna i rapontygenina.

Ponadto galoiloglukozydy i galoiloproantocyjanidyny wyizolowane z korzenia rabarbaru opisano jako obiecujące inhibitory epoksydazy skwalenu, kluczowego enzymu szlaku biosyntezy cholesterolu[5]

Chroni przed tyciem

Działanie sprzyjające utrzymaniu należnej masy ciała przypisuje się

• błonnikowi,
• emodynie – jeden z antrachinonów, który w badaniu na myszach wykazał właściwości modulujące fizjologię tkanki tłuszczowej, zmniejszał masę ciała i poziom lipidów we krwi[6]
• kwasom fenolowym, pochodnym kwercetyny i kemferolu – jako inhibitory lipazy trzustkowej zmniejszają trawienie tłuszczu prowadząc do jego zwiększonego wydalania z kałem. Wyciąg z rabarbaru hamuje działanie lipazy w ponad 50%[7]
• Stilbenom (resweratrol, piceatannol), antrachinonom (emodynie, reinie, danthronowi), które mogą hamować powstawanie tkanki tłuszczowej (na wczesnym etapie adipogenezy) oraz w przypadku piceatannolu także zmniejszać procesy zapalne w tkance tłuszczowej[8].

Jedno z badań wykazało, że za efektem zmniejszającym ryzyko otyłości stoi pozytywny wpływ ekstraktu z rabarbaru na bakterię Akkermansia muciniphila w okrężnicy [9].

Poprawia glikemię

Substancje pochodzące z rabarbaru i błonnik rabarbarowy mogą zwiększać wydzielanie GLP-1 (hormon sytości) i insuliny[10]. U pacjentów z cukrzycą typu 2 podawanie preparatu olejku eterycznego z łodygi rabarbaru zmniejszyło poziom hemoglobiny glikowanej i poziom glukozy we krwi na czczo [11]. U szczurów podawanie metforminy i preparatu glikozydu antrachinonowego z kłączy rabarbaru złagodziło cukrzycę typu 2 (przez regulację mikrobiomu jelitowego i aktywację szlaku GLP-1/cAMP, co skutkowało zmniejszeniem insulinooporności [12].

Reguluje mikrobiotę jelitową

Rabarbar pozytywnie wpływa na wzrost m.in. Escherichia coli, bifidobakterii[13], Firmicutes, Actinobacteria, Akkermansia muciniphila a zmniejsza liczebność Proteobacteria i Bacteroidetes. Wykazano, że u myszy dzięki regulacji mikrobioty poprawia leczenie wrzodziejącego jelita grubego [14] oraz może zapobiegać zapaleniu wątroby wywołanemu przez ostre spożycie alkoholu[15]. Ponadto rabarbar wykazuje działanie przeciwbakteryjne na Staphylococcus aureus, Helicobacter pylori, Escherichia coli[16]. Mechanizm działania przeciwbakteryjnego polega na niszczeniu ściany komórkowej i zmianie przepuszczalności błony komórkowej (działanie aloe-emodyny) oraz hamowaniu tworzenia się ochronnego dla bakterii biofilmu (działanie emodyny).

Chroni barierę śluzową jelit

Dzięki korzystnemu wpływowi na mikrobiotę jelitową rabarbar pozytywnie wpływa na szczelność bariery jelitowej, co zapobiega przedostawaniu się z jelit do krwiobiegu substancji, które mogłyby wywołać reakcje zapalne w organizmie. Rabarbar może także regulować funkcję immunologiczną jelit. Ekstrakty z tej rośliny nasilają proliferację komórek kubkowych w błonie śluzowej jelit, które mogą wydzielać dużą ilość śluzu w celu wzmocnienia bariery śluzowej jelit poprzez utworzenie warstwy śluzowej.

Działa przeciwzapalnie

Właściwości przeciwzapalne rabarbaru przypisuje się substancjom takim jak rapontycyna, aglikon rapontygeniny, emodyna, raek, chryzofanol i aloesowa emodyna. Wykazano, że ekstrakty z rabarbaru mogą sprzyjać regeneracji narządów dotkniętych chorobami zapalnymi (np. trzustki u myszy i szczurów)[17] oraz chronić przed włóknieniem uszkodzonych płuc i nerek[18].

Działanie przeciwnowotworowe

Wykazano, że ekstrakty z rabarbaru wykazują działanie przeciwnowotworowe w układzie pokarmowym (rak żołądka, trzustki), oddechowym (rak nosogardła i płuc) i rozrodczym (rak jajnika) u ludzi[19]. Mechanizm takiego działania polega na hamowaniu wzrostu komórek nowotworowych, zmniejszeniu inwazji i migracji nowotworu oraz utrudnieniu tworzenia się naczyń krwionośnych guza. Za takie działanie odpowiadają ekstrahowane z rabarbaru substancje takie jak emodyna, raen, aloesowa emodyna i distyren. Rabarbar może także hamować inwazję i przerzuty raka płuc, raka żołądka i raka jajnika. Emodyna może zwiększyć czułość chemioterapii i radioterapii guzów[20].

Korzeń rabarbaru leczy zaparcia

Korzeń rabarbaru jest źródłem antrachinonów, które mają skuteczne działanie przeczyszczające, wspomagając skurcze i ruchy jelit.

Inne przeczyszczające składniki rabarbaru to antrony i związki diantronowe, w tym rheinozydy A–D; palmidyna A, B i C; rheidyna A, B i C; jak również sennozydy A–F [1]

Korzeń rabarbaru łagodzi objawy menopauzy

Korzeń rabarbaru posiada aktywność estrogenową, dzięki czemu łagodzi objawy spadku stężenia estrogenów związanego z przekwitaniem, takich jak uderzenia gorąca, nocne poty, drażliwość, wahania nastroju, zaburzenia snu, wyczerpanie, bóle mięśni i stawów. Za takie działanie odpowiadają hydroksystilbeny i ich pochodne (rapontycyna, dezoksyrapontycyna, rapontygenina, dezoksyrapontygenina, resweratrol i piceatannol). Ekstrakt z korzenia rabarbaru o nazwie ERr 731® został zarejestrowany jako bioaktywny składnik suplementów stosowanych w łagodzeniu objawów menopauzy, jako alternatywa dla konwencjonalnej terapii hormonalnej.

Kto powinien ograniczyć rabarbar

Ostrożniej do rabarbaru powinny podchodzić osoby z tendencją do tworzenia się kamieni nerkowych. Ze względu na wysoką zawartość szczawianów, większe ilości rabarbaru mogą sprzyjać odkładaniu się kamieni w nerkach.

Także przy chorobach zapalnych wątroby częste i wysokie spożycie ekstraktów rabarbaru może okazać się niewskazane. Badania na gryzoniach wykazują, że nagromadzenie się emodyny występującej w rabarbarze, może działać hepatotoksycznie (uszkadzać wątrobę) [21]. Temat ten wymaga jednak dalszych badań i trzeba zaznaczyć, że nie dotyczy to jedzenia samego w sobie rabarbaru, ale przewlekłego stosowania jego wyciągów.

Rabarbar w kuchni

Rabarbar możemy jeść na słodko w ciastach, bułeczkach, omletach, naleśnikach, plackach, owsiankach. Można robić z niego dżem, syrop, kompot, sok, dodawać do koktajlu. Idealnie sprawdzi się też w dodatkach do mięs – do wątróbki, indyka, wołowiny – zarówno jako dodatek do pieczenia czy w formie sosu, np. chutney.

Przepis na orzechowo-owsiane crumble z rabarbarem

Przepis na 3 porcje.

1 porcja = 520 kcal., 24g białka, 20g tłuszczu, 68g węglowodanów, 12g błonnika

Składniki:

100g płatków owsianych

50g mąki migdałowej (lub zmielonych migdałów)

50g masła orzechowego

szczypta soli

300 g rabarbaru

2 jabłka

60g suszonych daktyli

Można dodać po szczypcie: cynamonu, imbiru, kardamonu, goździków (zmielonych lub drobno posiekanych)

do podania skyr naturalny (100g na porcję)

Przygotowanie:

Rabarbar, jabłko i daktyle pokroić, wymieszać z posiekanymi daktylami i przyprawami. Przełożyć do naczynia do zapiekania.

Połączyć płatki z mąką migdałową i masłem orzechowym, dodać szczyptę soli.

Ułożyć na owocach, trochę docisnąć i piec w 190-200C przez ok. 30 minut

Podawać ze skyrem naturalnym

[1] Fu X.S., Chen F., Liu X.H., Xu H., Zhou Y.Z. Progress in research of chemical constituents and pharmacological actions of Rhubarb. Chin. J. New Drugs. 2011;20:1534–1548. 

[2] Goel V., Cheema S.K., Agellon L.B., Ooraikul B., McBurney M.I., Basu T.K. In vitro binding of bile salt to rhubarb stalk powder. Nutr. Res. 1998;18:893–903. doi: 10.1016/S0271-5317(98)00074-8.

[3] Goel V., Ooraikul B., Basu T.K. Cholesterol lowering effects of rhubarb fibre in hypercholesterolemic men. J. Am. Coll. Nutr. 1997;16:600–604. 

[4] Moon M.K., Kang D.G., Lee A.S., Yeom K.B., Kim J.S., Lee H.S. Anti-atherogenic effects of the aqueous extract of rhubarb in rats fed an atherogenic diet. Am. J. Chin. Med. 2008;36:555–568. doi: 10.1142/S0192415X08005977.

[5] Abe I., Seki T., Noguchi H., Kashiwada Y. Galloyl esters from rhubarb are potent inhibitors of squalene epoxidase, a key enzyme in cholesterol biosynthesis. Planta Med. 2000;66:753–756. doi: 10.1055/s-2000-9781. 

[6] Cheng L., Zhang S., Shang F., Ning Y., Huang Z., He R., Sun J., Dong S. Emodin improves glucose and lipid metabolism disorders in obese mice via activating brown adipose tissue and inducing browning of white adipose tissue. Front. Endocrinol. 2021;12:618037. doi: 10.3389/fendo.2021.618037.

[7] Zheng C.-D., Duan Y.-Q., Gao J.-M., Ruan Z.-G. Screening for anti-lipase properties of 37 traditional Chinese medicinal herbs. J. Chin. Med. Assoc. 2020;73:319–324. doi: 10.1016/S1726-4901(10)70068-X.

[8] Yamamoto T., Li Y., Hanafusa Y., Yeh Y.-S., Maruki-Uchida H., Kawakami S., Sai M., Goto T., Ito T., Kawada T. Piceatannol exhibits anti-inflammatory effects on macrophages interacting with adipocytes. Food Sci. Nutr. 2017;5:76–85. doi: 10.1002/fsn3.366. 

[9] Régnier M., Rastelli M., Morissette A., Suriano F., Le Roy T., Pilon G., Delzenne N.M., Marette A., van Hul M., Cani P.D. Rhubarb supplementation prevents diet-induced obesity and diabetes in association with increased Akkermansiamuciniphila in mice. Nutrients. 2020;12:2932. doi: 10.3390/nu12102932. 

[10] Reimer R.A., McBurney M.I. Dietary fiber modulates intestinal pro-glucagon messenger ribonucleic acid and postprandial secretion of glucagon-like peptide-1 and insulin in rats. Endocrinology. 1996;137:3948–3956. doi: 10.1210/endo.137.9.8756571. 

[11] Shojaei Shad F., Haghighi M.J. Study of the effect of the essential oil (extract) of rhubarb stem (shoot) on glycosylated hemoglobin and fasting blood glucose levels in patients with type II diabetes. Biomedicine. 2018;8:24. doi: 10.1051/bmdcn/2018080424. 

[12] Cui H.-X., Zhang L.-S., Luo Y., Yuan K., Huang Z.-Y., Guo Y. A purified anthraquinone-glycoside preparation from rhubarb ameliorates type 2 diabetes mellitus by modulating the gut microbiota and reducing inflammation. Front. Microbiol. 2019;10:1423. doi: 10.3389/fmicb.2019.01423. 

[13] Zhang X, Wang L, Chen DC. Effect of Rhubarb on Gastrointestinal Dysfunction in Critically Ill Patients: a Retrospective Study Based on Propensity Score Matching. Chin Med J. 2018;131(10):1142–1150. doi: 10.4103/0366-6999.231523. 

[14] Luo S, Wen R, Wang Q, Zhao Z, Nong F, Fu Y, Huang S, Chen J, Zhou L, Luo X. Rhubarb Peony Decoction Ameliorates Ulcerative Colitis in Mice by Regulating Gut Microbiota to Restoring Th17/Treg Balance. J Ethnopharmacol. 2019;231:39–49. doi: 10.1016/j.jep.2018.08.033. 

[15] eyrinck AM, Etxeberria U, Taminiau B, Daube G, Hul MV, Everard A, Cani PD, Bindels LB, Delzenne NM. Rhubarb extract prevents hepatic inflammation induced by acute alcohol intake, an effect related to the modulation of the gut microbiota. Mol Nutr Food Res. 2017;61:1–12. doi: 10.1002/mnfr.201500899.

[16] Wang J, Zhao H, Kong W, Jin C, Zhao Y, Qu Y, Xiao X. Microcalorimetric assay on the antimicrobial property of five hydroxyanthraquinone derivatives in rhubarb (Rheum palmatum L.) to Bifidobacterium adolescentis. Phytomedicine. 2010;17(8):684–689. doi: 10.1016/j.phymed.2009.10.009. [DOI]

[17] Zhao J, Li G, Xiong W, Liu L, Xiang J, Tang M, Yuan Z. Protective Effects of Rhubarb in Rats with Acute Pancreatitis and the Role of Its Active Compound Rhein on Mitochondria of Exocrine Cells. Evid-Based Compl Alt. 2018;2018:1–9. doi: 10.1155/2018/7321352. [DOI]

[18] Tian SL, Yang Y, Liu XL, Xu QB. Emodin Attenuates bleomycin-induced pulmonary fibrosis via anti-inflammatory and anti-oxidative activities in rats. Med Sci Monitor. 2018;24:1–10. doi: 10.12659/MSM.905496. [DOI]

[19] Zhou G, Peng F, Zhong Y, Chen Y, Tang M, Li D. Rhein suppresses matrix metalloproteinase production by regulating the Rac1/ROS/MAPK/AP-1 pathway in human ovarian carcinoma cells. Int J Oncol. 2017;50:933–941. doi: 10.3892/ijo.2017.3853.  [PubMed]

[20] Liu DL, Bu H, Li H, Chen H, Guo HC, Wang ZH, Tong HF, Ni ZL, Liu HB, Lin SZ. Emodin reverses gemcitabine resistance in pancreatic cancer cells via the mitochondrial apoptosis pathway in vitro. Int J Oncol. 2012;40:1049–1057. doi: 10.3892/ijo.2011.1285. [DOI]

[21] Li YX, Gong XH, Liu MC, Peng C, Li P, Wang YT. Investigation of liver injury of Polygonum multiflorum Thunb. in rats by metabolomics and traditional approaches. Front Pharmacol. 2017;8:791–801. doi: 10.3389/fphar.2017.00791.